Eğitmenler, danışmanlar ve kişisel gelişim konularına ilgi duyan pek çok okurun karşılatığı bir kavramdır “pygmalion etkisi”.
Çeşitli kaynaklarda farklı anlatımlara rastlasam da verilen mesaj hep aynıdır: İnsan kendi gerçekliğini kendi yaratır.
Neden bu yazı ile bu kadar bilinen bir kavramı bir kere daha yazmak istiyorum?
Çünkü, bu kavram o kadar önemli ki yaptığımız bazı gözlemlere, duyduğumuz bazı şeylere göre bir takım şeyleri kendi zihnimizde gerçekmiş gibi yaşıyor sonra da bunları gerçek olması adına çaba göstererek adeta kendi kendini doğrulayan kehanetler yaratıyoruz.
Bu yazı ile amacım, bilenler için bir kez daha hatırlamak, ilk defa okuyanlar içinde hayatınızı olumlu anlamda etkilemek adına, zihninize bir virüs enjekte (iyi bir virüs) etmektir.
Evet, şimdi gelelim Pygmalion efsanesine.
Romalı şair Ovidius’a göre heylkeltıraş Pygmalion, bir mermer parçasına baktığında içindeki heykeli görebiliyormuş.
Efsaneye göre, Pygmalion, Galatea adında bir kadında kendi idealini, tümü tutku ve umutlarının doruğunu görmüş.
Bir gün mermeri yontmaya başladığında, bu vizyonunu yonttuğu mermer üzerinde somutlaştırmış. İşini bitirdiğine geriye yaslanarak yaptığı esere bakmış. Heykel çok güzelmiş. Galatea bir kadından daha fazlası imiş: Bu heykel bütün umutları, bütün rüyaları bütün olasılıkları ve anlamı ifade ediyormuş.
Pygmalion kaçınılmaz olarak heykele aşık olmuş.
Pygmalion, elbette heykele aşık olmamıştı, aşık olduğu şey, idealinin hayata geçebilmesinin mümkün olmasıydı. Bunun üzerine aşk tanrıçası Venüs’ten dileğini gerçekleştirerek idealine hayat vermesini istedi. Efsaneye göre Venüs onun bu isteğini yerine getirdi.
Pygmalion etkisi diye bilinen bu olgu, pek çok psikoloji deneyi içinde bir tetikleyici olmuştur.
Yapılan bir araştırmada, Brain Rosenthall gözetiminde bir grup araştırmacı ilkokul öğrencilerine zeka testleri uyguladılar. Araştırmacılar daha sonra öğretmenlerine her sınıftan yıldız öğrenci olarak tanımlanacak, gelişim potansiyeli en yüksek üç öğrenci seçmelerini istediler. Öğretmenlerden de sonuçların öğrencilerle paylaşılmaması ve bu öğrencilere ne daha fazla zaman ne de daha az zaman ayırmak gibi bir ayrıcalık yapmamaları istenmiş ve bunun içinde izlenecekleri konusunda uyarılmışlardır. Sonraki yıllar bu öğrenciler bir kez daha teste alındıklarında gerçekten de en yüksek notları almışlardı.
Buradaki önemli nokta araştırmanın başında bu üç öğrencinin rastgele seçilmesi ve öğretmenlerine becerileri konusunda yalan söylenmiş olmasıdır. Ancak deneyden sonra gerçekten de bu üç öğrenci bir yıldıza dönüşmüştür.
Peki ne olmuştu da bu öğrenciler, öğretmenlerin bu çocukları etkileyecek hiç bir şey söylememelerine ve aynı zamanı tüm öğrencilerine ayırmalarına rağmen bu çocuklar başarılı olmuştu?
Uzmanlara göre iki kritik konu gerçekleşmiştir:
- Öğretmenlerin bu çocuklara inancı, sözlü değilse bile gayrı ihtiyari olarak yansıması,
- Bu sessiz mesajların, öğrenciler tarafından algılanması ve gerçeğe dönüşmesidir.
Gerçek hayatta da böyle değil midir?
Birinin potansiyeline ilişkin inancımız, o kişinin potansiyelini hayata geçirir.
Gerek çocuk yetiştirirken gerek iş hayatında bir grup insana yöneticilik yaparken kendi deneyimlerimden rahatlıkla şu anda geriye baktığımda gördüğüm bir etkidir bu. Bir çalışanıma ilişkin düşünce yapım, onun potansiyeli konusunda çoğunlukla beklediğim sonuçlara getirmesine neden olmuştur.
Bu durumun içinde elbette kişinin performansı ile ilgili gerçeklik payı olsa da eğer o performansı hayata geçirirken bizim de bir etkimiz var ise bu etkiyi etkilediğimizin farkına varmak anlamında son derece hayati bir olgudur, Pygmalion etkisi.
Bu yüzden hayatımızda performanslarını etkilediğimiz kim varsa, ailemiz, çalışanlarımız, ekip arkadaşlarımız, çocuklarımız gibi, şu soruları kendimize sormamızda çok büyük fayda vardır:
- Performanslarında etkim olan bu insanların gelişebileceğine inanıyor muyum?
- Bu inancımı davranış ve sözlerime yansıtabiliyor muyum?
İnanıyorum ki bu iki soruyu kendimize sormak ve verdiğimiz cevapları Pygmalion etkisi konusundaki bulgularla değerlendirmek ve gerekiyorsa davranış şeklimiz değiştirmek hem kendimize hem de yakın çevremize verebileceğimiz en büyük hediye olacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Shawn Achor, Mutluluk Avantajı, MediaCat Kitapları, 2012 İstanbul
- http://tr.wikipedia.org/wiki/Beklenti_etkisi
- Dov Eden, “Leadership and Expection: Pygmalion Effects and Other Fullfiling Prophecies in Organizations”, Leadrsehip Quartly 3(4) 271-305, 1992